Ocena przezimowania upraw opublikowana przez GUS

Oceniając stan upraw w końcu zimy można było stwierdzić, że są one w dobrej kondycji, a uwilgotnienie wierzchniej warstwy gleby na początku okresu wegetacyjnego zabezpieczało potrzeby wodne roślin. Na przeważającym obszarze kraju wznowienie wegetacji roślin ozimych rozpoczęło się pod koniec III dekady marca, a warunki agrometeorologiczne umożliwiły wykonywanie wiosennych prac polowych. Lokalnie w drugiej połowie marca, a na znacznym obszarze kraju dopiero w pierwszej połowie kwietnia przystąpiono do siewów owsa, pszenicy jarej, jęczmienia jarego, buraków cukrowych oraz sadzenia ziemniaków.

Chłodne dni i noce w kwietniu hamowały wschody zbóż jarych oraz spowalniały wegetację zbóż ozimych, rzepaku i trwałych użytków zielonych. Występujące przymrozki obniżały także skuteczność wiosennego zwalczania chwastów na plantacjach ozimin. Ostateczna ocena strat zimowych, jak i wiosennych oraz ocena stanu zasiewów upraw rolnych i ogrodniczych zostanie przeprowadzona w drugiej połowie maja br.

Ocena stanu roślin ozimych zasianych jesienią 2020 r., pod zbiory w 2021 r.

Z oceny przeprowadzonej w listopadzie przez rzeczoznawców terenowych GUS wynika, że zbóż ozimych pod zbiory w 2021 r. zasiano ponad 4,4 mln ha, tj. na poziomie roku ubiegłego, z tego:
- pszenicy ozimej zasiano ok. 2,0 mln ha,
- żyta ok. 0,9 mln ha,
- pszenżyta ozimego ok. 1,1 mln ha,
- jęczmienia ozimego ponad 0,2 mln ha,
- mieszanek zbożowych ozimych ok. 0,09 mln ha.

Powierzchnię obsianą rzepakiem i rzepikiem ozimym szacuje się na ponad 0,8 mln ha. Stan zasiewów zbóż ozimych, tj. mieszanek zbożowych, żyta, jęczmienia i pszenżyta oceniono nieco lepiej niż w roku ubiegłym, natomiast zasiewy pszenicy oceniono na poziomie nieco niższym od oceny ubiegłorocznej. W optymalnych terminach agrotechnicznych zasiano ok. 78% powierzchni pszenicy ozimej, ok. 82% powierzchni żyta, ponad 77% powierzchni jęczmienia ozimego, ponad 84% powierzchni pszenżyta ozimego, ok. 83% powierzchni ozimych mieszanek zbożowych i ponad 83% powierzchni rzepaku i rzepiku ozimego.

Przebieg warunków agrometeorologicznych w okresie zimy 2020/2021

Przebieg pogody w listopadzie był na ogół korzystny dla rolnictwa. Utrzymująca się w ciągu miesiąca wysoka jak na tę porę roku temperatura powietrza i gleby podtrzymywała wegetację oraz stwarzała dobre warunki dla wschodów, wzrostu i rozwoju późno zasianych ozimin. Umożliwiała także wykonywanie jesiennych prac polowych oraz zbiorów roślin okopowych i pastewnych. Oziminy wysiane w optymalnych terminach agrotechnicznych w listopadzie krzewiły się. Dobowe wahania temperatury powietrza sprzyjały hartowaniu się roślin.

Utrzymująca się w grudniu wysoka jak na tę porę roku temperatura powietrza, wzrastająca okresami powyżej 10°C podtrzymywała wegetację, a warunki pogodowe nie stwarzały na ogół zagrożenia dla zimujących roślin. Oziminy w grudniu były dobrze wyrośnięte i rozkrzewione. Przebieg pogody w styczniu i w lutym, pomimo przejściowo występujących od drugiej dekady stycznia znacznych spadków temperatury powietrza przy powierzchni gruntu, dochodzących do -20°C, a miejscami nawet poniżej, nie stwarzał na ogół większego zagrożenia dla zimujących roślin.

Występująca w tym czasie na obszarze kraju pokrywa śnieżna dostatecznie chroniła oziminy przed szkodliwym wpływem niskich temperatur powietrza i obniżeniem się temperatury gleby na głębokości węzła krzewienia. W wyniku notowanych w lutym dni z dodatnią temperaturą powietrza oraz opadami deszczu, na polach tworzyły się zastoiska wody. Podczas nocnych spadków temperatury zamarzająca woda pokrywała powierzchnię gleby skorupą lodową, lokalnie powodując osłabienie systemu korzeniowego roślin. W pierwszej połowie marca, w całym kraju nadal trwała zimowa przerwa w wegetacji. Lokalnie pod koniec drugiej, a na znacznym obszarze Polski w trzeciej dekadzie miesiąca nastąpiło ruszenie wegetacji roślin ozimych i trwałych użytków zielonych.

Na początku okresu wegetacyjnego potrzeby wodne roślin były w pełni zaspokojone. Pod koniec miesiąca korzystne warunki agrometeorologiczne umożliwiły wykonywanie pierwszych wiosennych prac polowych. Na znacznym obszarze kraju rozpoczęto także siewy owsa, pszenicy jarej i jęczmienia jarego. W kwietniu na obszarze kraju panowały zróżnicowane warunki agrometeorologiczne, a opady deszczu zapewniały dobre uwilgotnienie gleby i w pełni zabezpieczały potrzeby wodne roślin.

Wstępna ocena przezimowania zbóż ozimych oraz rzepaku i rzepiku

Z badań monolitowych i polowych przeprowadzonych przez rzeczoznawców wojewódzkich pod koniec lutego i w I połowie marca br. wynika, że uprawy ozime w całym kraju przezimowały podobnie jak w roku ubiegłym, praktycznie bez strat, a ich stan oceniany wczesną wiosną był dobry. Lokalnie straty zimowe (uszkodzenia roślin) odnotowano w następujących województwach z powodu:
- pleśni śniegowej w województwach: lubuskim, mazowieckim, opolskim, podkarpackim i warmińsko-mazurskim,
- wahań temperatury w województwach: lubuskim, opolskim, podkarpackim, śląskim i zachodniopomorskim,
- występowania zastoisk wody w obniżeniach terenowych powodujących wymoknięcia roślin w województwach: lubuskim, mazowieckim, opolskim i podkarpackim,
- wysuszających wiatrów w województwach: lubuskim i opolskim,
- wyprzenia w województwach: mazowieckim i warmińsko-mazurskim,
- silnych mrozów w województwie lubuskim,
- innych przyczyn (np. zwierzyna leśna) w województwach: lubelskim, lubuskim, podkarpackim i warmińsko-mazurskim.

Według oceny rzeczoznawców wojewódzkich GUS, w kraju do zaorania zakwalifikowano tylko ok. 0,1% powierzchni zasiewów zbóż ozimych oraz ok. 0,2% powierzchni rzepaku i rzepiku ozimego. W badanych próbach monolitowych i polowych udział roślin żywych i nasion kiełkujących wyniósł w bieżącym roku dla:
- pszenicy ozimej – ponad 94%,
- żyta – 95%,
- jęczmienia ozimego – 84%,
- dla pszenżyta ozimego – ponad 95%,
- rzepaku i rzepiku ozimego – ponad 93%.

Ponadto w badanych próbach monolitowych stwierdzono od 3% do 12% roślin wątpliwych, najwięcej roślin wątpliwych zanotowano na plantacjach jęczmienia ozimego, a najmniej na plantacjach pszenżyta ozimego.

Ocena przezimowania drzew, krzewów owocowych i plantacji jagodowych oraz stan upraw ogrodniczych

Rośliny sadownicze przezimowały w sezonie 2020/2021 dość dobrze. Na przeważającym obszarze kraju nie zanotowano uszkodzeń mrozowych, a straty spowodowane niskimi temperaturami mają przede wszystkim charakter lokalny. Większość uszkodzeń drzew w sadach powstała w wyniku oddziaływania niskich temperatur na przełomie stycznia i lutego. Na niektórych plantacjach obserwuje się również nieduże szkody polegające na pękaniu kory na skutek znacznych dobowych wahań temperatur. Dotyczy to zwłaszcza młodych nasadzeń: jedno, dwu i trzyletnich.

Niesprzyjające wegetacji niskie temperatury w marcu i na początku kwietnia przyczyniły się do wolniejszego niż w ubiegłym roku rozwoju pąków kwiatowych. Tym samym w mniejszym stopniu są one narażone na uszkodzenia podczas nocnych przymrozków występujących w tych miesiącach. Na przeważającym obszarze kraju obfita pokrywa śnieżna skutecznie chroniła krzewy owocowe. Stąd też większość plantacji malin, porzeczek, czy agrestu pozostała raczej w dobrej kondycji i obecnie wchodzi w okres wegetacji. Kondycja plantacji truskawek w większości rejonów kraju jest zadowalająca.

Podobnie jak w przypadku krzewów, pokrywa śnieżna zabezpieczyła rośliny przed negatywnym wpływem niskich temperatur. Uszkodzenia mrozowe zaobserwowano na nieznacznej powierzchni w skali całego kraju. Miały one charakter lokalny i dotyczyły przede wszystkim młodych nasadzeń. Z powodu niskich temperatur w marcu i kwietniu, wchodzenie truskawek w okres wegetacji jest jednak mniej dynamiczne niż w roku Do zaorania zakwalifikowano tylko ok. 2,8 tys. ha powierzchni zbóż ozimych oraz ok. 1,6 tys. ha powierzchni rzepaku i rzepiku zasianych jesienią 2020 r.

Negatywny wpływ na stan plantacji drzew i krzewów owocowych mogą mieć przymrozki występujące na początku maja. Siew warzyw gruntowych w bieżącym roku jest wyraźnie opóźniony w stosunku do roku ubiegłego. W wielu rejonach kraju prace te dotychczas nie zostały rozpoczęte z powodu przymrozków. Na części plantacji siew przeprowadzony został pod koniec marca, jednak wschody są zazwyczaj powolne, lub jeszcze nie nastąpiły. Niektórzy producenci zdecydowali się na uprawę wczesnych odmian warzyw w tunelach foliowych, bądź też okrywają zasiewy agrowłókniną. Mimo dość dobrego uwilgocenia gleby pod koniec zeszłego roku i utrzymywania się pokrywy śnieżnej w okresie zimy, obecnie na wielu plantacjach dostrzegany jest problem
nadmiernego przesychania gleb pod wpływem utrzymujących się wiatrów.